Δέκα γρήγορα σχόλια για τα Όσκαρ 2020

1) Σάρωσαν τα Όσκαρ τα κορεάτικα «Παράσιτα». Τολμώ να πω λοιπόν πως αξίζει αναδρομικά ένα Όσκαρ καλύτερης ταινίας στον «Κυνόδοντα» του Λάνθιμου, σωστά;

2) Δικαιότατα το Όσκαρ στον Χοακίν Φοίνιξ. Όλοι/ες το γνωρίζαμε εκ των προτέρων ότι θα το κέρδιζε αν και έχει ερμηνεύσει πολλούς, καλούς ρόλους στο παρελθόν. «Να είναι άραγε μια επιβράβευση για όλους αυτούς;» ρωτούσε μια φίλη. Όχι, δεν το νομίζω.

3) Επιβεβαίωθηκε για ακόμα μία φορά η δυσανεξία της Ακαδημίας στον μάστρο-Σκορτσέζε. Σιγά μην έπαιρνε Όσκαρ! Ιδιαίτερα μετά το (λανθασμένο) σχόλιο του για τις ταινίες με υπερήρωες και μετά την συνεργασία του με το τηλεοπτικό δίκτυο Νέτφλιξ που επιχειρεί και στον χώρο του κινηματογράφου… θεωρώ ότι δεν θα έπαιρνε κάποιο Όσκαρ. Όπως και έγινε.

4) Το Όσκαρ β’ ανδρικού ρόλου έπρεπε να πάει στον Τζο Πέσι. Τέλος. Αλλά να μην πάρει κι ένα Όσκαρ, το δικαιούταν είναι η αλήθεια, ο Μπραντ Πιτ… ε, ο Ταραντίνο;

5) Πάντως, για να είμαστε δίκαιοι, το Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου θα μπορούσε να πάει στο «Κάποτε… στο Χόλιγουντ»…

6) Ναι μεν βραβεύτηκε μια, αξιόλογη οπωσδήποτε, πολιτική-κοινωνική ταινία όπως τα «Παράσιτα» αλλά… είναι μια ταινία α) σε μη ρεαλιστικό πλαίσιο και β) με τέλος που δεν επέρχεται καμία κάθαρση σε σχέση με το… «Τζόκερ» που κλείνει με ένα τέλος ταιριαστό για τον χαρακτήρα του ήρωα και με μία, τυφλή έστω, εξέγερση. Ε, είπαμε, μην πάρουνε και τα μυαλά μας αέρα, έτσι; Άκου, λέει, να βραβευτεί μία ταινία που κλείνει με μια εξέγερση… Τουλάχιστον οι εξεγέρσεις είναι μια πραγματικότητα δίπλα μας.

7) Βασικά, οι περισσότεροι βολεύτηκαν με τα Όσκαρ που έλαβαν, δεν θα έχουν παράπονο άσχετα τι λέμε εμείς…

8) …στην τελική αυτό που μετράει -γι’ αυτούς- είναι οι εισπράξεις. Και για όλους τους υπόλοιπους… να μπορούμε να κατεβάζουμε «ελεύθερα» τις ταινίες της αρεσκείας μας.

9) Πόσες ταινίες είδατε σε κινηματογραφικές αίθουσες φέτος; Πόσες κινηματογραφικές αίθουσες είχαν προσιτό εισιτήριο; Πόσες ταινίες είχαν τη διανομή που τους έπρεπε; (Πήγε Φλεβάρης για να δούμε την ταινία «Ο Φάρος» στην Ελλάδα…) Να τα ερωτήματα που πρέπει να μας απασχολούν. Για να βλέπουμε ελεύθερα τις ταινίες που βγαίνουν. Κακά τα ψέματα, το κατέβασμα είναι μια λύση ανάγκης… η γνήσια κινηματογραφική απόλαυση αλλού βρίσκεται, στη μεγάλη οθόνη.

10) Πάντως το 2019 ήταν μια πολύ καλή κινηματογραφική χρονιά. (Ναι, είχαμε και σκουπίδια όπως το «Cats»).

 

Υ.Γ.: Θα χαρώ να διαβάσω τα σχόλια και τις ενστάσεις σας.

Σχόλιο: Ειρηναίος Μαράκης

 

Η κοινή πολιτισμική ρίζα στις ταινίες Death Wish (1974) και Joker (2019) | σχόλιο

Σχόλιο: Ειρηναίος Μαράκης

Η σκηνή στο τρένο του Joker Movie (2019) του Τοντ Φίλιπς με τον εξαιρετικό Χοακίν Φοίνιξ μου θύμισε την αντίστοιχη σκηνή στο τρένο της ταινίας Death Wish (1974) του Μάικλ Γουίνερ με τον μέγιστο των σκληρών Τσαρλς Μπρόνσον. Αλλά αν υπάρχει ομοιότητα στον χώρο που εκτυλίσσεται η δράση, δεν υπάρχει κι η αντίστοιχη ομοιότητα στα πρόσωπα που συμμετέχουν.:

Σε κάποια σκηνή του Death Wish δύο περιπλανώμενοι, λευκοί, νταήδες (ο ένας μοιάζει εκπληκτικά σαν ρέπλικα του Φρανκ Ζάπα…) μπαίνουν στο υπόγειο τρένο με μοναδικό τους σκοπό να τραμπουκίσουν τους επιβάτες του και να ληστέψουν. (https://youtu.be/of-57Ivfwz8) Διάφοροι από τους επιβάτες (κυρίως Αφροαμερικάνοι…) αντιλαμβάνονται τον σκοπό τους και κατεβαίνουν στην επόμενη στάση. Όχι όμως κι ο πρωταγωνιστής μας, ο αρχιτέκτονας Πολ Κέρσεϊ τον οποίο υποδύεται ο Μπρόνσον, ο οποίος έχει στήσει καρτέρι για πιθανές παραβατικές συμπειφορές, με το όπλο του έτοιμο γι δράση, καθώς από ένας φιλήσυχος πολίτης έχει μετατραπεί πλέον σ’ έναν vigilante, εκδικητή της νύχτας που έχει βάλει ως μοναδικό στόχο της ζωής του να εκδικηθεί το σύνολο των «παράνομων» και των «παραβατικών» της πόλης του μετά από μια απόπειρα ληστείας στο σπίτι του κι η οποία οδήγησε την σύζυγο του στον άλλο κόσμο και την κόρη του να νοσηλεύεται σε καταστολή.

Στο Joker το σκηνικό είναι παρόμοιο, αλλάζουν τα πρόσωπα μόνο: τρεις καλοντυμένοι κύριοι, ανώτεροι υπάλληλοι του Ομίλου των επιχειρήσεων Γουέιν τραμπουκίζουν, παρενοχλούν και κοροϊδεύουν μία μοναχική κοπέλα που διαβάζει ήσυχα το περιοδικό της. (https://youtu.be/TJdUzzSTjcU) Ο Άρθουρ Φλεκ, που εργάζεται ως κλόουν κι ονειρεύεται να γίνει κορυφαίος showman και κωμικός, παρατηρεί το περιστατικό κι αρχικά αντιδρά μ’ ένα σπασμωδικό γέλιο ώσπου γίνεται και ο ίδιος στόχος των καλοντυμένων τραμπούκων, οι οποίοι αφήνουν το «παιγνίδι» με την κοπέλα για να στραφούν ενοχλημένοι εναντίον του με τις γροθιές και τις κλοτσιές τους. Εκεί, ο μετέπειτα Joker τους σκοτώνει, πυροβολώντας τους, σε μια προσπάθεια αυτοάμυνας.

~

Δεν λέω -ούτε μπορώ να το γνωρίζω- ότι ο σκηνοθέτης Τοντ Φίλιπς είχε στο μυαλό του την σκηνή από το Death Wish όταν έφτιαξε την σκηνή που αποτέλεσε το σημείο καμπής για την μετατροπή του Άρθουρ Φλεκ από ένα φοβισμένο, αόρατο άνθρωπο σε τυφλό εκδικητή όμως πέρα από την πρώτη ομοιότητα έχει ενδιαφέρον να δούμε την κοινή κατάληξη των δύο πρωταγωνιστών. Από αυτή την οπτική, τόσο το Death Wish, όσο και το Jοker -άσχετα από τις υπαρκτές διαφορές τους- εντάσσονται σε εκείνο το κομμάτι της αμερικάνικης πολιτικής και πολιτισμικής παράδοσης όπου ο ένας (ο Πρόεδρος, ο καουμπόι, ο κομάντο, ο υπερήρωας, ο μικροαστός ή ο περιθωριακός κτλ) αναλαμβάνει, ατομικά ή ανά περίπτωση με κάποια ομάδα, να διεκδικήσει το δίκιο του με την βία και τα όπλα. Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι δύο ταινίες τοποθετούνται σε μια κοινή χρονική περίοδο: στα μέσα της δεκαετίας του ’70 η μία και στην αρχή της δεκαετίας του ’80 η άλλη, με τον νεοφιλελευθερισμό σε πλήρη ανάπτυξη και με την λογική των ατομικών λύσεων στα διάφορα φορα ζητήματα να μοιάζει ως η μόνη εφικτή.

(Αν τώρα το κάθε έργο, κινηματογραφικό ή μη, κατορθώνει να προσεγγίσει κάπως πιο ρεαλιστικά το περιβάλλον που δημιουργεί έναν vigilante να στρέφεται κατά της κοινωνίας και των «κακών», αυτό δεν μπορεί παρά να είναι μια επιτυχία των δημιουργών του. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι που με ενδιαφέρει να σχολιάσω εδώ.)

Ο Joker δεν μπορεί να αποτελεί πρότυπο για κανέναν | σχόλιο

Σχόλιο: Ειρηναίος Μαράκης

* Οι φωτογραφίες είναι από το κόμικ The Killing Joke των Άλαν Μουρ και Μπράιαν Μπόλαντ

Στα διάφορα κόμικς ο χαρακτήρας του Joker -που στην εκδοχή των Τοντ Φίλιπς και Χοακίν Φοίνιξ στην ομώνυμη ταινία μετατρέπεται σε έναν, δικαιολογημένα, συμπαθή, αρνητή της σύγχρονης κοινωνίας για τον χ και ψ λόγο (δείτε την ταινία και θα καταλάβετε γιατί)- είναι ο απόλυτος μηδενιστής στα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα ενώ στρέφεται κατά δικαίων και αδίκων, καταπιεστών και καταπιεσμένων δολοφονώντας τους με κάθε πιθανό τρόπο. Για παράδειγμα στο Batman: Year One του Φρανκ Μίλερ και Ντέιβιντ Ματσουκέλι απειλεί να δηλητηριάσει τα νερά του Γκόθαμ. Και η εγκληματική δραστηριότητα του είναι κάτι που του αρέσει, όπως μας δείχνουν τα διάφορα κόμικς. Σκοπός του; Ίσως το Χάος, ίσως και τίποτα…

Στην ουσία ο Joker ως χαρακτήρας είναι απεικόνιση της ταξικής καταπίεσης που φτάνει στα ακρότατα όρια της χωρίς όμως τις ωραιοποιήσεις και τις παρομορφώσεις που προσφέρουν τα καθεστωτικά ΜΜΕ και η κυρίαρχη ιδεολογία. Ίσως για αυτό ακριβώς ο Joker των κόμικς δεν έχει ένα ξεκάθαρο origin/μια ξεκάθαρη προέλευση, παρά μόνο λίγα σκόρπια στοιχεία όπως στο The Killing Joke. Ίσως να είναι μια καλλιτεχνική, με την ανάλογη επίγνωση, επιλογή ή μια εντολή της DC. Ίσως κι ένας συνδυασμός ή απλά κι ένα τυχαίο γεγονός. Από αυτή την θέση συμπεραίνουμε ότι ο Batman συντηρεί το status quo μιας σάπιας κοινωνίας, στοχοποιώντας όχι το σύστημα -οργανικό μέλος του οποίου είναι ως ο επιχειρηματίας Μπρους Γουέιν- αλλά όσους θεωρεί ή και είναι διεφθαρμένοι: είτε είναι πλούσιοι, είτε φτωχοί. Ας πούμε εδώ βέβαια ότι οι αιτίες για να εγκληματίσει ένας χορτάτος κι ένας φτωχός και το τι σημαίνει έγκλημα και παρανομία, στην πραγματική ζωή και στην τέχνη κάθε είδους, δεν ταυτίζονται. Ο Joker και ο Batman όμως είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο πρώτος χωρίς τα «ηθικά» όρια του δεύτερου.

Αρνητικό πρότυπο

Αλλά σε τι μας ενδιαφέρει, θα πείτε αυτή η ανάλυση; Εμείς διαβάζουμε τα κόμικς, βλέπουμε τις ταινίες για να περνάμε καλά. Δεν χρειαζόμαστε ιδεολογικά μαθήματα για να απολαύσουμε τα αγαπημένα μας παραμύθια! Αυτό κάνω κι εγώ, φίλοι. Καθώς, αυτή είναι η αλήθεια, ισχύει στο ακέραιο δηλαδή, ότι η τέχνη -και των κόμικς- αν και παράγωγο αυτής της κοινωνίας έχει την δική της αυτοτέλεια. Αλλά μας ενδιαφέρει αυτή η ανάλυση και ποιός πραγματικά είναι αυτός ο αντιήρωας καθώς μπορεί εύκολα -για κάποιους/ες, φυσικά- ο κινηματογραφικός Joker να αναδειχθεί ως… «εξεγερσιακό» σύμβολο όπως έγινε π.χ. με τον Γκάι Φωκς από το κόμικ/από την ταινία V for Vendetta. (Ήδη έχουμε δει μασκοφόρους κλόουν-διαδηλωτές στο Εκουαδόρ). Και δεν είναι. Βλέπετε, μετά τον Joker του Χοακίν Φοίνιξ, ενός άρρωστου κοινωνικά και ψυχικά ανθρώπου που δεν έγινε ποτέ ορατός, έρχεται -όχι χρονολογικά με βάση τις ταινίες αλλά εξελικτικά με βάση τον χαρακτήρα- ο φανατικός και ισοπεδωτικός Joker του Χιθ Λέτζερ που «παίζει» με τους φόβους των ανθρώπων χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα για μαζικά εγκλήματα την σχεδόν φυσική αντιπαλότητα μεταξύ πλουσίων και φτωχών όπως στην αντίστοιχη ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν.

Όχι, ανεξάρτητα της όποιας ιντριγκαδόρικης, απολαυστικής και τραγικής εκδοχής του, αυτός ο αντιήρωας, δεν μπορεί να αποτελεί πρότυπο για κανέναν. Στην καλύτερη περίπτωση να είναι ένα αρνητικό πρότυπο. Είναι μια κοινωνική ασθένεια όπως στο κόμικ Joker του Μπράιαν Ατζαρέλο και Λι Μπερμέχο. Όμως δεν είναι ούτε Ρομπέν των Δασών, ούτε Γκάι Φωκς. Αλλά ακόμα κι ο τελευταίος, στην πραγματική ζωή, ήταν ένας αντιδραστικός επαναστάτης καθώς στρέφονταν κατά του πρώιμου (αγγλικού) κοινοβουλευτισμού. Η διασημότητα που απέκτησε η ταινία επέτρεψε αυτή την αλλαγή. Θα κλείσω με ακόμα μία παρατήρηση: είναι χρήσιμο και αναγκαίο, στην ζωή και στην τέχνη, να αναγνωρίζουμε τις αιτίες πίσω από την μία ή την άλλη περίπτωση χωρίς να σημαίνει αυτό όμως πως θα ηρωποιούμε τον αρχικό θύτη ή και το θύμα που μετατράπηκε σε θύτη. Έτσι κι κι αλλιώς μια τέτοια εξέλιξη δεν είναι ποτέ προς το συμφέρον μας είτε ως πολιτών, είτε ως κοινωνίας.

11/10/2019

Update:

Γιατί, κι όπως πολύ σωστά σημείωσε σε σχετικό σχόλιο στο προφίλ μου στο Facebook ο φίλος και σύντροφος Αντρέας, το ζήτημα είναι πως φτάνουμε στο σημείο ώστε να μην δημιουργούνται κοινωνικά Joker. Επισημαίνει επίσης πολύ σωστά ότι κατά μία έννοια ούτε ο Batman αποτελεί πρότυπο, στις παραπάνω γραμμές σημείωσα ήδη γιατί. Αντίστοιχα λοιπόν, είναι ένα ζήτημα πως φτάνουμε ούτε Batman να υπάρχει. Δηλαδή ένας ατομικός εκδικητής ή μια μικρή ομάδα κοινωνικών τιμωρών και αφυπνιστών που θα υποκαθιστά τόσο το έλλειμμα δικαιοσύνης, όσο και την αυτενέργεια των πολιτών. Το ότι οι Batman και Joker έχουν πολλές φορές στα κόμικς συνεργαστεί, έχουν αστειευτεί κι έχουν μοιράσει χρόνο μεταξύ τους, πέρα από το κυνήγι και την βία, δείχνει όντως το πως συνδέονται όπως π.χ. γίνεται στο κόμικς Europa. Και τα όρια της ηθικής του Batman είναι ρευστά επίσης. Η ανοχή που δείχνει στον… αιώνιο αντίπαλο του σε διάφορες στιγμές είναι υπερβολική. Ίσως, όπως ξανά επισημαίνει ο φίλος, γιατί στο πρόσωπο του Joker ο Batman όντως βλέπει τους δικούς του φόβους και τις δικές του ενοχές.

12/10/2019

 

Κινηματογράφος: Joker | σχόλιο

Σχόλιο: Ειρηναίος Μαράκης

Το Joker είναι μια πάρα πολύ καλή ταινία. Μια ταινία καθρέφτης της εποχής μας. Για τις κοινωνικές ανισότητες, για τον θεσμοθετημένο ρατσισμό στους ψυχικά πάσχοντες και σε άλλα. Είναι ασφαλώς κι ένα πολύ ενδιαφέρον origin του Joker ή τουλάχιστον μία ενδιαφέρουσα εκδοχή του χαρακτήρα. Αν κι η ταινία δεν συμπεριλαμβάνεται στην επίσημη σειρά του υπερηρωικού, κινηματογραφικού κύκλου της Warner Bros και της DC.

Ο Χοακίν βέβαια επιβεβαιώνει για ακόμα μία φορά, όπως στο Her και την βιογραφία του Τζόνι Κας, πως είναι μεγάλος ηθοποιός. Αλλά εμένα μου άρεσε και στο Σκοτεινό Χωριό -που κάποιοι δεν θεωρούν ως πολύ καλή- για να είμαι ειλικρινής. Είδα την ταινία χθες στα Χανιά. Ο κόσμος την είδε με προσήλωση. Κάποιοι χειροκρότησαν στο τέλος, όχι με αρνητική διαθεση καταλαβαίνω.

Τώρα υπάρχει ένα ερώτημα σχετικά με τι λειτούργησε για την (υπερ)προώθηση της ταινίας; Δύο πραγματάκια που νομίζω είναι αλληλοτροφοδοτούμενα: η κοινωνική θεματολογία της και το επιθετικό marketing που στην εποχή μας φτάνει παντού και οπουδήποτε χάρις στον παγκόσμιο κουτσομπόλη: το internet. Αξίζει να την δείτε πάντως. Αν μη τι άλλο θα την βρείτε ενδιαφέρουσα, όχι όμως και πρωτότυπη. Θέλω να πω ότι δεν βλέπουμε κάτι που δεν έχουμε δει αλλού, αν κι αυτό δεν είναι κάτι το αρνητικό. Εκτός αν θεωρήσουμε πρωτοτυπία την σύζευξη κοινωνικού δράματος με κόμικ. Αν και τα κόμικ στοιχεία στο Joker έχουν εξαφανιστεί, είναι η αλήθεια.

Η αλήθεια είναι πως μπορούμε να πούμε πολλά για το Joker αλλά ο χώρος δεν είναι ο κατάλληλος. Θα αναφερθώ για αυτά σε προσεχές σημείωμα στο περιοδικό Ατέχνως (http://atexnos.gr). Περιμένω απλά να περάσει λίγος χρόνος μέχρι να… ηρεμήσουν τα πνεύματα κι ο πανικός των πρώτων ημερών.

Μείνετε συντονισμένοι.

ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ: 9/10