Σκέψεις για τον Καβάφη

Ο «μοναδικός, ανόμοιαστος κι ανεπανάληπτος» Καβάφης όπως τον αποκαλούσε ο Βαρναλης αποτελεί ένα πρόσωπο της ελληνικής ποίησης που έχει επηρεάσει πλήθος καλλιτεχνικών δημιουργιών τόσο στην ποίηση και στον δοκιμιακό λόγο, όσο και στον κινηματογράφο και το θέατρο στην Ελλάδα και διεθνώς. Παρόλα αυτά, παραμένει ένας μεγάλος άγνωστος για τους περισσότερους από εμάς που αρκούμαστε στα όσα μας δίδαξαν στο σχολείο σχετικά με τον ποιητή – αν μας δίδαξαν. Εδώ χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι απλά ένας ερωτικός ποιητής ή ένας φιλόσοφος που από καθ’ έδρας δίνει συμβουλές και οδηγίες στους αναγνώστες του για ένα αισθητικό τρόπο ζωής, ούτε απλά μετασχηματίζει την εμπειρία του σε πανανθρώπινο ιδανικό. Είναι ένας ποιητής με σαφή πολιτική και υπαρξιακή τοποθέτηση. Δεν λειτουργεί μηχανιστικά, δεν υποκύπτει σε ένα προπαγανδιστικό ρόλο. Αλλά αυτή του η θέση πρέπει πρώτα να διαβαστεί μέσα από το κοινωνικό περιβάλλον της εποχής του και ύστερα σε σύγκριση με τη δική μας πραγματικότητα.

Κάτω από αυτό το πρίσμα μπορούμε να πούμε ότι ο Καβάφης και η ποίηση του εύκολα μπορούν να αξιοποιηθούν από διάφορους καλλιτέχνες για να συνομιλήσουν με τους σύγχρονους ανθρώπους και για τα κοινωνικά/πολιτικά/αισθητικά ζητήματα που μας αφορούν αλλά είναι κάτι που πρέπει να γίνεται με προσοχή. Και όταν λέμε να αξιοποιηθούν, αυτό πρέπει να γίνεται με φειδώ. Η ποίηση του Καβάφη δεν ταιριάζει σε όλα, τουλάχιστον όπως εμείς τα φανταζόμαστε. Η ποίηση του Καβάφη δεν μπορεί να εξηγήσει ή έστω να περιγράψει την εθνική ιστορία της Ελλάδας ή τους αγώνες και τα πάθη του λαού μας. Με λίγα λόγια, οι αφορμές που δίνει ο ποιητής και το έργο του πρέπει να αξιοποιούνται με μεγάλη μαεστρία κι όχι με επιπολαιότητα.

Ειρηναίος Μαράκης, (27/3/2015 – 27/3/2024)

Η ιδιωτικοποίηση του Καβάφη

Onassis Kavafy Archive, λοιπόν. Δείτε και τη σχετική φωτογραφία στην ανάρτηση. Είχα γράψει στο Ατέχνως (2017) για την «ιδιωτικοποίηση του Καβάφη» η οποία «αναδεικνύει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα δημοκρατίας που σηματοδοτεί την επέλαση της λεγόμενης ιδιωτικής πρωτοβουλίας στον χώρο της Τέχνης». Φωνή βοώντος εν τη ερήμω, αλλά μήπως είναι και η πρώτη φορά;

Η ιδιωτικοποίηση του Καβάφη

Το Ποίημα της Εβδομάδας: Κωνσταντίνος Καβάφης, Τείχη [1896, 1897]

ΤΕΙΧΗ

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·

διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.

Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

Photo: Paolo Ventura, Behind the walls

Κ.Π. Καβάφης, Για το πιστό και του καθήκοντος παιδί της τέχνης – Μικρά κείμενα (1902 – 1907), εκδ. Μπιλιέτο

Κ.Π.Καβάφης, Για το πιστό και του καθήκοντος παιδί της Τέχνης, μικρά κείμενα (1902 – 1907) | εισαγωγή – επιλογή: Βασίλης Δημητράκος | εκδόσεις Μπιλιέτο, Παιανία

[Τ]

Μ’ επέρασεν από τον νου απόψε να γράψω δια τον έρωτά μου. Και όμως δεν θα το κάμω. Τι δύναμι που έχει η πρόληψις. Εγώ ελευθερώθηκα από αυτήν, αλλά σκέπτομαι τους σκλαβωμένους υπό τα μάτια των οποίων μπορεί να πέσει αυτό το χαρτί. Και σταματώ. Τί μικροψυχία. Ας σημειώσω όμως ένα γράμμα – Τ – ως σύμβολον του αισθήματός μου ή αυτής της στιγμής.

1902

[Η ΔΙΑΣΤΡΟΦΗ]

Δέν ξεύρω αν η διαστροφή δίδει δύναμιν. Κάποτε το νομίζω. Αλλά είναι βέβαιον ότι είναι η πηγή μεγαλείου.

1902

Πληροφορίες για το βιβλίο

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος διαβάζει Κ.Π.Καβάφη | βίντεο

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος επιλέγει και διαβάζει Κωνσταντίνο Π. Καβάφη:

1. Στα 200 π.Χ. 0:17
2. Ο ήλιος του απογεύματος 2:40
3. Όσο μπορείς 4:16

Περιοδικό και Εκδόσεις Οδός Πανός – Τεύχος 147, Ιανουάριος – Μάρτιος 2010: Ποιήματα του Κ.Π.Καβάφη. Η ηχογράφηση του cd έγινε Οκτώβριο – Νοέμβριο του 2009.

«Στα 200 π.Χ.»

«Aλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων»

Μπορούμε κάλλιστα να φαντασθούμε
πως θ’ αδιαφόρησαν παντάπασι στην Σπάρτη
για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων»,
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής.
A βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».

Είναι κι αυτή μια στάσις. Νοιώθεται.

Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό·
και στην Ισσό μετά· και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός
που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ’ τ’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κ’ εσαρώθη.

Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία,
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς·
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.

Εμείς· οι Aλεξανδρείς, οι Aντιοχείς,
οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι
επίλοιποι Έλληνες Aιγύπτου και Συρίας,
κ’ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
ώς μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ώς τους Ινδούς.

Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!

«Ο ήλιος του απογεύματος»

Την κάμαρην αυτή, πόσο καλά την ξέρω.
Τώρα νοικιάζονται κι αυτή κ’ η πλαγινή
για εμπορικά γραφεία. Όλο το σπίτι έγινε
γραφεία μεσιτών, κ’ εμπόρων, κ’ Εταιρείες.

A η κάμαρη αυτή, τι γνώριμη που είναι.

Κοντά στην πόρτα εδώ ήταν ο καναπές,
κ’ εμπρός του ένα τουρκικό χαλί·
σιμά το ράφι με δυο βάζα κίτρινα.
Δεξιά· όχι, αντικρύ, ένα ντολάπι με καθρέπτη.
Στη μέση το τραπέζι όπου έγραφε·
κ’ η τρεις μεγάλες ψάθινες καρέγλες.
Πλάι στο παράθυρο ήταν το κρεββάτι
που αγαπηθήκαμε τόσες φορές.

Θα βρίσκονται ακόμη τα καϋμένα πουθενά.

Πλάι στο παράθυρο ήταν το κρεββάτι·
ο ήλιος του απογεύματος τώφθανε ώς τα μισά.

…Aπόγευμα η ώρα τέσσερες, είχαμε χωρισθεί
για μια εβδομάδα μόνο … Aλλοίμονον,
η εβδομάς εκείνη έγινε παντοτινή.

«Όσο μπορείς»

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

http://www.kavafis.gr/ & http://www.odospanos-cigaret.gr/

Θ. Β. http://theovaf.blogspot.com/