Ο Νόαμ Τσόμσκι (1928) είναι διανοούμενος, ακτιβιστής, καθηγητής στο Τμήμα Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (MIT). Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων, ενώ είχε δώσει και εκτενείς διαλέξεις επάνω σε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων τα οποία περιλαμβάνουν τη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία και την ιστορία της διανόησης.
Προς τιμήν του, δημοσιεύουμε σήμερα ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από μια συνέντευξη του και το φυλλάδιο «Τα ΜΜΕ Σαν Καθρέφτης της Κοινωνίας –Μερικές Σκέψεις για τα ΜΜΕ – Η Κατασκευή της Συναίνεσης». Η συνέντευξη δόθηκε στις 21 του Οκτώβρη 1984 και δημοσιεύτηκε στο έκτο τεύχος του περιοδικού Comity, Φλεβάρης 1985, των εκδόσεων Albany Student Press του πολιτειακού πανεπιστήμιου της Νέας Υόρκης.
Η επιλογή και οι μεταφράσεις των κειμένων έγιναν από τον Παναγιώτη Καλαμαρά και τη Μαρλέν Λογοθέτη, η τεχνική επεξεργασία έγινε στο Εργαστήρι της Ελευθεριακής Κουλτούρας, τα σκίτσα που συνοδεύουν την έκδοση είναι του Clifford Harper και κυκλοφόρησε στην Αθήνα το φθινόπωρο του 1995 σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.
Το βιβλίο μπορείτε να το διαβάσετε ή να το κατεβάσετε από τη σελίδα https://www.openbook.gr/ta-mme-san-kathreftis-tis-koinwnias/. Στα χέρια μου έχω ένα φωτοτυπημένο αντίγραφο από το βιβλίο που είχα βρει στη βιβλιοθήκη του Ενιαίου Λυκείου Ακρωτηρίου στα Χανιά, πριν από 18 ολόκληρα χρόνια.
Τα ΜΜΕ Σαν Ένας Καθρέφτης της Κοινωνίας – Αλλά Όχι Ακριβώς Με τη Συνηθισμένη Έννοια
ΕΡΩΤΗΣΗ: Τείνουν οι οργανισμοί των ειδήσεων να οδηγούνται σε κάποιας μορφής συστηματική ανάλυση ή τα πάντα εξαρτώνται από την ατομική ιδιοσυγκρασία και κρίση, κάτι που διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση και εμποδίζει οποιασδήποτε μορφής γενική λογική;
ΤΣΟΜΣΚΥ: Ω, πιστεύω ότι υπάρχει μια γενική λογική. Υπάρχει κάτι που μπορείς να το αποκαλέσεις κομματική γραμμή. Λοιπόν, πρώτα απ’ όλα υπάρχουν διαφορές. Παραδείγματος χάριν ένας τοπικός δημοσιογράφος, που ας πούμε δουλεύει πάνω στη διαφθορά της αστυνομίας, σίγουρα υπόκειται σε κάποιας μορφής πιέσεις, πιθανόν ο αρχισυντάκτης να γνωρίζει κάποιον τοπικό επιχειρηματία ή κάτι τέτοιο, όμως βασικά είναι μάλλον ελεύθερος να κάνει αυτό που θέλει, δηλαδή η πίεση της κατήχησης δεν είναι τόσο μεγάλη.
Από την άλλη πλευρά, όταν περνάς σε ζητήματα μεγαλύτερου ενδιαφέροντος, που αφορούν την πραγματική εξουσία στη χώρα ζητήματα γύρω από την εξωτερική πολιτική, τη στρατιωτική πολιτική της χώρας κλπ, ή γενικά ζητήματα οικονομικής πολιτικής, πράγματα που πραγματικά επηρεάζουν τους ανθρώπους -, σ’ αυτή την περίπτωση ανακαλύπτει κανείς ότι οι πιέσεις του συστήματος κατήχησης, αυτής της κομματικής γραμμής, γίνονται πολύ μεγάλες και υπάρχουν ελάχιστοι άνθρωποι που μπορούν να παρεκκλίνουν (ακόμη και να το αντιληφθούν). Πιστεύουν ότι μάλλον είναι αντικειμενικοί, αλλά μπορείς εύκολα να δείξεις ότι λειτουργούν μέσα σ’ ένα πλαίσιο κοινά αποδεκτών προϋποθέσεων που απέχει πολύ από το να είναι αντικειμενικό, και συχνά απέχει πολύ και από την αλήθεια.
Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα παράδειγμα του πόσο εκλεπτυσμένο μπορεί να είναι κάτι τέτοιο. Την Κυριακή 7 Οκτώβρη, στο ένθετο περιοδικό των Times υπήρχε ένα μάλλον ενδιαφέρον άρθρο του Thomas Friedman, ο οποίος είναι ένας πολύ καλός δημοσιογράφος, ένας από τους καλύτερους. Ήταν ένα άρθρο σχετικά με τον κίνδυνο του εξτρεμισμού στη Μέση Ανατολή. Κι έγραφε ότι υπάρχει αυτό το μετριοπαθές κέντρο όπου βρίσκεται η ελπίδα, αλλά όμως υπάρχουν και τα εξτρεμιστικά άκρα που με το καιρό παίρνουν το πάνω χέρι. Πιστεύουν στη βία κ.ο.κ.
Λοιπόν, εντάξει. Έννοιες όπως μετριοπαθής και εξτρεμιστής δεν είναι και τόσο καθορισμένες- εξαρτάται από ποια πλευρά το βλέπεις. Όλοι θεωρούν τους εαυτούς τους μετριοπαθείς και όλους τους άλλους εξτρεμιστές. Έτσι έχει ενδιαφέρον να δεις πώς χρησιμοποιούνται οι έννοιες. Και έτσι βλέπεις ποιες είναι οι υπονοούμενες προϋποθέσεις. Λοιπόν οι έννοιες χρησιμοποιούνται όπως το περίμενες. Οι εξτρεμιστές είναι οι Χομεϊνικοί, οι Σιίτες που βομβάρδισαν τους πεζοναύτες, και στο Ισραήλ η Καχάν. Οι μετριοπαθείς είναι το ισραηλινό Εργατικό Κόμμα και βεβαίως οι Ενωμένες Πολιτείες. Η PLO, παρεμπιπτόντως, είναι εξτρεμιστική. Ο Αραφάτ είναι ένας εξτρεμιστής, αλλά οι μετριοπαθείς είναι το ισραηλινό Εργατικό Κόμμα και οι κυβερνήσεις Ρέηγκαν.
Λοιπόν, αυτό έχει ενδιαφέρον γιατί σου λέει ποιες είναι οι υπονοούμενες προϋποθέσεις. Οι υπονοούμενες προϋποθέσεις είναι ότι οι άνθρωποι που απορρίπτουν την πιθανότητα ενός πολιτικού διακανονισμού, ο οποίος θα βασίζεται στην αρχή πως οι και οι δύο λαοί έχουν το δικαίωμα του εθνικού αυτοκαθορισμού, τόσο οι Ισραηλινοί όσο και οι Παλαιστίνιοι, οι άνθρωποι που απορρίπτουν κάτι τέτοιο είναι οι μετριοπαθείς, ενώ οι άνθρωποι που προωθούν την παραπάνω λύση, όπως η PLO, είναι οι εξτρεμιστές.
Τώρα, όλα αυτά βγάζουν νόημα αν αποδεχτείς την έντονα ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΗ πως οι Παλαιστίνιοι δεν πρέπει να έχουν τα ανθρώπινα δικαιώματα που αποδεχόμαστε για τους Εβραίους. Αν πιστεύεις ότι οι Παλαιστίνιοι και οι Εβραίοι είναι ανθρώπινα όντα με δικαίωμα στον εθνικό αυτοκαθορισμό και ότι οι ιθαγενείς πληθυσμοί τουλάχιστον έχουν αυτό το δικαίωμα, τότε η θέση της PLO είναι η μετριοπαθής, και του Εργατικού Κόμματος και των Αμερικανών η εξτρεμιστική. Στην πραγματικότητα, ακόμη και ομάδες στο Ισραήλ όπως η «Ειρήνη Τώρα», δεν πάνε τόσο μακρυά όσο η PLO, που υποστηρίζει την πολιτική διευθέτηση μέσω της ύπαρξης δύο κρατών. Έτσι υπονοείται στη συζήτηση μια ρατσιστική προυπόθεση. Επίσης υπονοείται στη συζήτηση μια ακόμη πιο κρίσιμη προϋπόθεση, ότι τα γεγονότα είναι εντελώς άσχετα. Παραδείγματος χάριν, το γεγονός ότι η PLO έχει σαν πρόταση την ύπαρξη δύο κρατών, θεωρήθηκε άσχετο, το γεγονός ότι οι Ενωμένες Πολιτείες απέρριψαν την πρόταση και το Εργατικό Κόμμα επίσης την απέρριψε, θεωρήθηκαν άσχετα.
Παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον η χρήση της έννοιας «τρομοκράτης» ή «εξτρεμιστής», όσον αφορά τους ανθρώπους που προβαίνουν σε βίαιες ενέργειες στο Λίβανο. Από την πλευρά τους δεν είναι τρομοκρατία, είναι αντίσταση. Είναι πολύ παράξενο που επιθέσεις σ’ έναν στρατό κατοχής αποκαλούνται τρομοκρατικές ενέργειες. Αποκαλούνται έτσι μόνο από τους στρατούς κατοχής. Έτσι, παραδείγματος χάριν, όταν αποκαλούμε την επίθεση εναντίον των πεζοναυτών στο Λίβανο «τρομοκρατία», αυτό εκφράζει προϋποθέσεις που σίγουρα θα πρέπει να εξετασθούν. Θέλω να πω, ότι για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, οι πεζοναύτες βρίσκονταν εκεί απλώς για να ολοκληρώσουν την ισραηλινή εισβολή. Οι ενέργειες εναντίον τους συνιστούν αντίσταση. Αλλά αυτά είναι ζητήματα που δεν μπορούν καν να εμφανιστούν στον αμερικανικό τύπο.
Αυτό που έχει ενδιαφέρον με το άρθρο του Friedman είναι πως είναι πολύ πειστικό και δίνει την εντύπωση της μετριοπάθειας, αν και ενσωματώνει αρχές που είναι βαθιά ρατσιστικές και οι οποίες θεωρούν άσχετα οποιαδήποτε ιστορικά δεδομένα. Αυτός είναι στην πραγματικότητα ο τρόπος με τον οποίο δουλεύει η προπαγάνδα. Και είναι κατά πολύ πιο αποτελεσματικός απ’ το να χτυπάς τους ανθρώπους στο κεφάλι με το ρόπαλο.
Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα άλλο παράδειγμα. Ας πάμε στην Κεντρική Αμερική. Τα μεγάλα νέα αυτής της εβδομάδας είναι ότι ο Ντουάρτε προσφέρθηκε ν’ αρχίσουν συνομιλίες. Έτσι διαβάζουμε το ένα πρωτοσέλιδο μετά το άλλο για τη δραματική πρόταση του Ντουάρτε κλπ, κλπ. Λοιπόν, στην πραγματικότητα το ζήτημα είναι μάλλον διαφορετικό. Η πρόταση για διαπραγματεύσεις ήταν από καιρού μια πρότασητων ανταρτών, και στην πραγματικότητα επαναλαμβανόταν συνεχώς από τον περασμένο Μάη, ώσπου και ο Ντουάρτε, στο τέλος, άσχετα για ποιο λόγο, αποφάσισε να συμφωνήσει. Λοιπόν αυτή είναι μια μάλλον διαφορετική εικόνα. Και στην πραγματικότητα, αν διαβάσεις προσεχτικά, μπορείς κάποιες φορές να το δεις, και πάλι όχι στους New York Times, δεν έχω δει τίποτα σχετικά μ’ αυτό στους New York Times. Αλλά στην αναφορά του Ασσοσιέτεντ Πρες για την πρόταση του Ντουάρτε, τουλάχιστον απ’ ότι δημοσίευσε η Boston Globe, όταν φτάνεις στην εικοστή τρίτη παράγραφο του δημοσιεύματος, βρίσκεις μια παρατήρηση που λέει ότι το ράδιο Venceremos, το ραδιόφωνο των ανταρτών, ανακοίνωσε πως ο Ντουάρτε αποδέχεται την πρόταση των ανταρτών. Λοιπόν, εντάξει, αν είσαι πραγματικά ένας φανατικός αναγνώστης του τύπου, θα δεις ότι ολόκληρη η ιστορία είναι διαφορετική. Αλλά για τον περισσότερο κόσμο, και για την ιστορία, έχουμε να κάνουμε με την υπέροχη πρόταση του Ντουάρτε.
Το βιβλίο μπορείτε να το διαβάσετε ή να το κατεβάσετε από τη σελίδα https://www.openbook.gr/ta-mme-san-kathreftis-tis-koinwnias/
Λογοτεχνία & Σκέψη 